|
451.
Tablica pamięci 1 polskiej Dywizji Pancernej
ul. Dobrego Pasterza 4, kościół Pana Jezusa Dobrego Pasterza
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia:
Uwagi: tablica upamiętnia żołnierzy 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka i szlak bojowy formacji — od Szkocji, gdzie powstała — przez Normandię, Holandię i Niemcy po Wilhelmshaven.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 17; Przewodnik, s. 356.
|
DO GÓRY ID: 14426 A:
452.
Tablica pamięci gen. Klemensa Rudnickiego
ul. Dietla 30, Kościół św. Agnieszki, prawa ściana nawy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 40 cm x 60 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: [centralnie u góry]: ś [krzyż] p / Generał Brygady / Klemens Stanisław / Rudnicki / 1897-1992 / w upamiętnieniu ostatniej drogi / i miejsca wiecznego spoczynku / Londyn – Kraków // kościół garnizonowy św. Agnieszki / sztab KOW / cmentarz Rakowicki RIP 17 X 1992 = = Krakowski / Okręg Wojskowy
Bibliografia: "Biuletyn Informacyjny" ŚZŻAK, Kraków 1992, nr 11/24.
|
DO GÓRY ID: 14432 A:
453.
Tablica gen. Władysława Sikorskiego
pl. Sikorskiego 1
Autor: Stanisław Plęskowski
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 200 cm x 80 cm
Materiał: tablica: sjenit; popiersie w medalionie i litery: brąz
Data odsłonięcia: 1988
Inskrypcja: [płaskorzeźbiony profil gen. Sikorskiego w kole] / generał broni / Władysław / Sikorski / 20 V 1881 – 4 VII 1943 / Prezes Rady Ministrów / Rzeczypospolitej Polskiej / Naczelny Wódz Polskich / Sił Zbrojnych / W latach 1939-1943
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 898; Gąsiorowski, Kuler 172; Inwentaryzacja, cz. III; Rożek, Przewodnik, s. 473; "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1989 nr 1.
|
DO GÓRY ID: 14433 A:
454.
Tablica pamięci gen. Kazimierza Sosnkowskiego
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie OO.Kapucynów
Autor medalionu: Helena Łyżwa
Inicjator: Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Fundator: Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 29 października 1989
Inskrypcja: [popiersie gen. w kole] generał broni / Kazimierz / Sosnkowski / 1885 † 1969 / szef sztabu I Brygady / Naczelny Wódz // W dwudziestą rocznicę śmierci / Towarzystwo im. J. Piłsudskiego
Bibliografia: Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, s. 470; Kościół i klasztor Kapucynów w Krakowie, s 70.
|
DO GÓRY ID: 14434 A:
455.
Tablica pamięci Stanisława Skarżyńskiego
ul. Ułanów 31, Szkoła Podstawowa nr 128
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Materiał:
Wymiary:
Data odsłonięcia:
Uwagi: Stanisław Skarżyński (1 maja 1899 Warszawa — 26 czerwca 1942 nad Niemcami), zawodowy pułkownik Wojska Polskiego, dokonał pierwszego przelotu przez Atlantyk (1933), pierwszy obleciał dookoła Afrykę; podczas II wojny świtowej dowodził 305 Dywizjonem Bombowym Ziemi Wielkopolskiej RAF; zginął podczas lotu bojowego.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 191; Przewodnik, s. 360.
|
DO GÓRY ID: 14435 A:
456.
Tablica pamięci żołnierzy 2 Korpusu Polskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu: Jan Sura
Inicjator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Fundator: Towarzystwo Pamięci Narodowej im. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Wymiary:
Materiał: kamień
Data odsłonięcia: 10 czerwca 1999
Inskrypcja: pamięci / żołnierzy 2 Korpusu Polskiego/ poległych i zmarłych / w walkach o Monte Cassino / Anconę i Bolonię / 1944 — 1945 // [w lewym dolnym rogu odznaka 2 Korpusu] Towarzystwo Pamięci Narodowej / im. Pierwszego Marszałka Polski / Józefa Piłsudskiego w Krakowie / Kraków, maj 1999 [w prawym dolnym rogu Krzyż pamiątkowy Monte Cassino]
Uwagi: tablicę odsłonili kapelan 2 Korpusu Polskiego O. Adam Studziński oraz mjr Tomasz Matyszewski ps. „Ćwikła”, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: Czapczyńska, Inwentaryzacja…, t. II; S. Dąbrowa Kostka, Zapomniana Rocznica.., „Zdanie”, 9 (96); „Dziennik Polski” z 12. VII 1990; (MAŁ), „Gazeta Krakowska” z 12. VII 1990; Jedyny panteon w Polsce, „Dziennik Polski” z 11 czerwca 1999; Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta w brązie i kamieniu, Kraków 1994, ss. 93-95; A. Wernic, Kraków upamiętnia miejsca walki i martyrologii, „Słowo Powszechne” XXXV z 30. VI 1991; Rożek M., I, 686; Sprawozdanie z obchodów 53 rocznicy wykonanej 11 lipca 1944 r. w Krakowie akcji na gen. policji i SS Wilhelma Koppego, oprac. Z. Storożyński; mps.; Sura, s. 77.
|
DO GÓRY ID: 14436 A:
457.
Głos Trzebini : biuletyn informacyjny Komitetu Obywatelskiego / Sekcja Prasowa przy Komitecie Obywatelskim "Solidarność" w Trzebini. – 1990, nr 1 (25 IV) - nr 2 (18 V). – Trzebinia : KO, 1990. – 30 cm Uwagi: - Kat@
Dig5577
1990, br 1-2
|
DO GÓRY ID: 14438 A:
458.
Tablica upamiętniająca żołnierzy II Korpusu i gen. Andersa
ul. Karmelicka, krużganki kościoła OO. Karmelitów
Autor:
Inicjator: Związek Legionistów Polskich
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: maj 1988
Inskrypcja: [tarcza herbowa z sosną; Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino; tarcza herbowa z żubrem] / PAMIĘCI / TYCH KTÓRZY / „ODDALI BOGU DUCHA / A SERCE POLSCE” / POLEGŁYCH / W LATACH 1944-1945 / ŻOŁNIERZY / 2 KORPUSU POLSKIEGO / I ICH WODZA / GEN. WŁADYSŁAWA ANDERSA / MAJ 1988 [TARCZA] / ZWIĄZEK LEGIONISTÓW / POLSKICH / [tarcza herbowa z syrenką, godło z uskrzydloną ręką trzymającą miecz]
|
DO GÓRY ID: 14442 A:
|
|
459.
"Kapliczka"
Kościół Dominikanów, ul. Stolarska 12 (w prawej nawie kościoła, przy kaplicy Matki Boskiej Różańcowej, wnęka muru w lewej ścianie kaplicy)
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: tablica 40 cm x 30 cm
Materiał: figura drewno, bloki kamienne, tablica kamienna
Data odsłonięcia: 1969
Inskrypcja: tablica: W 30 ROCZNICĘ WRZEŚNIA POLEGŁYM; BLOKI POD POSTUMENTEM: „ZACHOWAJ NAS, PANIE – OD GŁODU OGNIA – WOJNY – I WYGNANIA [było także „od obozów”]
Uwagi: Figura Pana Jezusa Frasobliwego na postumencie z napisem Ecce Homo. Pod postumentem bloki kamienne z napisami.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler s. 22; Przewodnik, s. 356.
|
DO GÓRY ID: 14443 A:
|
|
460.
Tablica wotywna oddziałów Okręgu Kraków ku czci Matki Bożej Jasnogórskiej
Kościół św. Idziego, ul. Grodzka
Autor:
Inicjator: Inspektorat „Maria”
Fundator: Inspektorat „Maria”
Materiał: żeliwo
Wymiary: 70 cm x 40 cm
Data odsłonięcia: 1987
Inskrypcja: [w lewym górnym rogu, na wystającym z tablicy znaczku: WP AK / 1939-1945 // ] w kolumnie na tablicy:] W HOŁDZIE JASNOGÓRSKIEJ / ARMIA KRAJOWA · INSPEKTORAT REJONOWY „MARIA” / OBWODY · MIECHÓW · OLKUSZ · PIŃCZÓW / 106 DYWIZJA PIECHOTY AK KRYPT. „DOM” / 112 PŁK PIECH. ZIEMI MIECHOWSKIEJ KRYPT. „WINIARNIA” / 116 PŁK PIECH. ZIEMI OLKUSKIEJ KRYPT. „KAWIARNIA” / 120 PŁK. PIECH. ZIEMI PIŃCZOWSKIEJ KRYPT. „RESTAURACJA” / SAMOD1Z. BAT. PARTYZANCKI KRYPT. „SUSZARNIA” / SŁUŻBY SPECJALNE I POMOCNICZE KRAK. / BRYG. KAWALERII ZM. KRYPT. „BANK” / 8 PUŁK UŁANÓW KRYPT. „UL” / 5 PUŁK STRZ. KONNYCH KRYPT. „PSZCZOŁA”/ KRÓLOWO KORONY POLSKIEJ MÓDL SIĘ ZA NAMI [z prawej strony znak Polski Walczącej]
|
DO GÓRY ID: 14444 A:
|
|
461.
Matka Boska Akowska
ul. Grodzka, kruchta kościoła św. Idziego
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Materiał: brąz
Wymiary: 40 cm x 30 cm
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: ZANIM PADŁEŚ, JESZCZE ZIEMIĘ / PRZEŻEGNAŁEŚ RĘKĄ / CZY TO BYŁA KULA, SYNKU? / CZY TO SERCE PĘKŁO?
Uwagi: tekst pochodzi z wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o... [chłopcu polskim]
|
DO GÓRY ID: 14445 A:
|
|
462.
Tablica wotywna upamiętniająca pielgrzymkę Jana Pawła II
ul. Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej
Autor:
Inicjator: Środowisko Żołnierzy Armii Krajowej Ziem Południowo-Wschodnich
Fundator:
Materiał: metal
Wymiary:
Data odsłonięcia: 1984
Inskrypcja: BEZSILNI / WOBEC / PRZEMOCY / LECZ WIERNI / ZŁOŻONEJ / PRZYSIĘDZE / I IDEAŁOM / NASZYCH / PRZODKÓW / PRZEKAZUJEMY / JASNOGÓRSKIEJ PANI / UTRACONE ZIEMIE / WSCHODNIE / I ICH STOLICE / ZAWSZE WIERNY / POLSCE LWÓW / POD JEJ / PRZEMOŻNĄ OPIEKĘ // XI PIELGRZYMKA / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / ZIEM POŁUDNIOWO-WSCHODNICH 1944 / 1984
Bibliografia: Sura
|
DO GÓRY ID: 14446 A:
|
|
463.
Tablica wotywna 27 Wołyńskiej DP AK
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator: Żołnierze 27 WDP AK
Fundator: rodacy z Wołynia, żołnierze 27 WDP AK
Wymiary: 40 cm x 30 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 1987
Inskrypcja: [pośrodku u góry krzyż] W HOŁDZIE / BŁOGOSŁAWIONEJ JADWIDZE / KRÓLOWEJ / PATRONCE TEJ ŚWIĄTYNI / PAMIĘCI / POLAKÓW Z WOŁYNIA / WIĘZIONYCH I DEPORTOWANYCH / POMORDOWANYCH / W LATACH 1939-1945 / ORAZ / ŻOŁNIERZY 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI / ARMII KRAJOWEJ / POLEGŁYCH W OBRONIE OJCZYZNY / ŻOŁNIERZE DYWIZJI / W ROKU KONSEKRACJI KOŚCIOŁA I III PIELGRZYMKI DO POLSKI / PAPIEŻA JANA PAWŁA II / KRAKÓW, CZERWIEC 1987 ROKU [w lewym rogu znak 27 WDP AK]
|
DO GÓRY ID: 14447 A:
|
|
464.
Tablica pamięci szefostwa produkcji broni "Ubezpieczalnia"
ul. Dietla 30, kościół św. Agnieszki, lewa strona nawy
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 50 cm x 75 cm
Materiał: marmur czarny, śruby ze znakiem Polski Walczącej na tarczy: metal
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: W HOŁDZIE / POMORDOWANYM W NOC OKUPACJI / HITLEROWSKIEJ [znak Polski walczącej umieszczony na tle granatu] // ŻOŁNIERZOM / SZEFOSTWA KONSPIRACYJNEJ / PRODUKCJI BRONI / KRAKOWSKIEGO OKRĘGU / ARMII KRAJOWEJ / „UBEZPIECZALNIA” / 1942-1944 / TOWARZYSZE BRONI [w rogach znak Polski Walczącej]
Bibliografia: Archiwum kościoła św. Agnieszki, sygn. H, 32; Gruczyński, s. 105, 147.
|
DO GÓRY ID: 14448 A:
|
|
465.
Tablica upamiętniająca żołnierzy łączności zagranicznej
ul. Misjonarska 37, róg Lea; kościół p.w. Matki Bożej z Lourdes, wewnętrzna ścian nawy głównej k. głównego ołtarza
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 1988
Inskrypcja [centralnie u góry krzyż równoramienny; góra:] 1939 1945 GK AK [lewy poziom:] ARMIA [prawy poziom] KRAKÓW [dół: znak Polski Walczącej]: PAMIĘCI / ŻOŁNIERZY ŁĄCZNOŚCI ZAGRANICZNEJ / ODDZIAŁU VK KOMENDY GŁÓWNEJ / SZP – ZWZ – ARMII KRAJOWEJ / – ZENOBIA – ŁZA – ZAŁOGA – ZAGRODA / POLEGŁYM I POMORDOWANYM / W WALCE Z NAJEŹDŹCĄ / W LATACH 1939-1945 // TOWARZYSZE BRONI / KRAKÓW 1988 R.
|
DO GÓRY ID: 14449 A:
|
|
466.
Tablica w hołdzie żołnierzom AK, żołnierzom Żelbetu, partyzantom Małego i in.
ul. Misjonarska 37, kościół p.w. MB z Lourdes,;wewnętrzna ścian nawy głównej k. głównego ołtarza
Autor tekstu i układ: Zdzisław Jaśko „Wanda”
Inicjator: Zdzisław Jaśko „Wanda”
Fundator: Zdzisław Jaśko „Wanda”
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 1 września 1989
Inskrypcja: BÓG HONOR OJCZYZNA [krzyż AK] W 50-TĄ ROCZNICĘ NAPAŚCI HITLERA NA POLSKĘ / W DNIU 1.IX.1939 / ŻOŁNIERZOM ARMII KRAJOWEJ / ZGRUPOWANIA „ŻELBET” - KRAKÓW / W LATACH 1939-1945 / PARTYZANTOM ODDZIAŁU „MAŁEGO” MJR. STANISŁAWA ŁOKUCIEWSKIEGO / ZGRUPOWANIA 15 P.P. AK „WILKÓW” OKRĘGU LUBLIN / POLEGŁYM W WALKACH / ZA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ OJCZYZNY. / ARESZTOWANYM I STRACONYM PRZEZ / FUNKCJONARIUSZY URZĘDU BEZPIECZEŃSTWA PUBL. / ZESŁAŃCOM REŻIMU STALINOWSKIEGO / W JEGOLSKU, BOROWICZACH, SWIERDŁOWSKU / ZAMORDOWANYM W WIĘZIENIACH I OBOZACH / W LATACH 1944-47 / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI! ŻOŁNIERZ AK ZESŁANIEC ARESZTOWANY PRZEZ / NKWD NA LUBELSZCZYŹNIE W 1944 R. // PLUT. ZDZISŁAW JAŚKO „WANDA” / KRAKÓW 1.IX.1989
|
DO GÓRY ID: 14450 A:
|
|
467.
Tablica upamiętniająca żołnierzy Żelbetu
ul. Paulińska; kościół p.w. św. Michała Archanioła (OO. Paulinów), wewnętrzna ściana lewej nawy
Autor tekstu i układ:
Inicjator: towarzysze broni
Fundator:
Wymiary: 50 cm x 40 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia: 29 listopada 1979
Inskrypcja: [nad tablicą okrągła odznaka AK, napis na tle znaku Polski Walczącej]: PAMIĘCI ŻOŁNIERZY / ZWZ ARMII KRAJOWEJ / ZGRUPOWANIA ŻELBET / POLEGŁYM W OBRONIE OJCZYZNY / NA ULICACH KRAKOWA / W WALKACH PARTYZANCKICH / POMORDOWANYCH W WIĘZIENIACH / I OBOZACH KONCENTRACYJNYCH / W LATACH 1939-1945 / ORAZ ZAGINIONYCH I ZMARŁYCH / W KRAJU I NA OBCZYŹNIE / W 40-LECIE POWSTANIA ŻELBETU/ LISTOPAD 1979 / TOWARZYSZE BRONI
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 176; Przewodnik, s. 359.
|
DO GÓRY ID: 14451 A:
|
|
468.
Tablica żołnierzy NOW AK
ul. Misjonarska 37, róg ul. Lea, kościół p.w. MB z Lourdes, wewnętrzna ściana lewej nawy k. głównego ołtarza
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: [orzeł w koronie, miecz]: [motto, mniejszą wielkością, wersalikami]: KATOLICYZM NIE JEST / DODATKIEM DO POLSKOŚCI…, / ALE TKWI W JEJ ISTOCIE. / USIŁOWANIE ODDZIELENIA / KATOLICYZMU OD POLSKOŚCI… / JEST NISZCZENIEM / SAMEJ ISTOTY NARODU…” / (R. DMOWSKI) // ŻOŁNIERZOM / NARODOWEJ / ORGANIZACJI / WOJSKOWEJ / ARMII KRAJOWEJ / POLEGŁYM / POMORDOWANYM / ZMARŁYM / KTÓRZY ODDALI ŻYCIE / W WALCE / O NARODOWĄ KATOLICKĄ / POLSKĘ // KOLEDZY
|
DO GÓRY ID: 14452 A:
469.
Tablica upamiętniająca ppor. AK Jana Adamko
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor: Teresa Pastuszko-Kowalska
Inicjator:
Fundator: rodzina śp. Jana Adamko oraz Polacy z Krystynopola
Wymiary: 74 cm x 50 cm
Materiał: tablica marmur; popiersie, inskrypcja brąz, śruby mocujące: metal
Data odsłonięcia: 24 listopada 2001
Inskrypcja: [w lewym górnym rogu]: Swemu obrońcy zamiast mogiły / Ś. † P. / PPOR. AK JAN ADAMKO / Zawiadowca i komendant AK węzła kolei w Krystynopolu. / Były pchor. rezerwy 6 PAC we Lwowie / wicemistrz W.P. w boksie – waga ciężka. / ZAMORDOWANY 5.03.1045 r. / podczas konwojowania żywności dla Polaków niemal / oblężonych w Krystynopolskim klasztorze OO. / Bernardynów. / Zbrodni dokonała banda OUN-UPA / Wraz z nim zginęli: / O. Stanisław Mucha – bernardyn z Sokala / Karol Godz – żołnierz samoobrony. / W 60 rocznicę apogeum zbrodni UPA / RIP /[w lewym dolnym rogu] Polacy z Krystynopola
Uwagi: ppor Jan Adamko ( — 5 marca 1945),wicemistrz Wojska Polskiego w boksie (waga ciężka), pchor. 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie; po kampanii wrześniowej został kolejarzem; dowodził oddziałem AK, wykonującym akcje sabotażowe i dywersyjne, po wyjściu Niemców organizuje akcje pomocowe, system samoobrony i Kółko Rolnicze; zaginął konwojując wraz z Karolem Gudzem i bernardynem o. Stanisławem Muchą dostawę zboża dla Polaków, którzy schronili się w klasztorze.
Tablicę odsłoniła córka ppor. Jana Adamko Lucyna Świerkowska, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK, Kraków 2001, nr 9/130; 2002, nr 1/134; Sura, s. 86.
|
DO GÓRY ID: 14453 A:
|
|
470.
Tablica upamiętniająca ppor. Zdzisława Borysiuka
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator:
Fundator: ks. Adam Sroka
Wymiary: 35 cm x 30 cm
Materiał: odlew mosiężny
Data odsłonięcia: 21` kwietnia 1996
Inskrypcja: † / PPOR. / ZDZISŁAW BORYSIUK / PS. „KRUK” / 1919-1991 D-CA PLUTONU I OST. 50 PP / 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY / ARMII KRAJOWEJ / SPOCZYWA NA CMENTARZU / NA BIAŁYM PRĄDNIKU W KRAKOWIE / NIECH SPOCZYWA W PANU // 1996 R. = = [znak Polski Walczącej] = = KS. KPT. ADAM SROKA / KAPELAN
Uwagi: tablicę poświęcił ks. Adam Sroka
Bibliografia: Żołnierze Wołynia, s. 125; Sura, s. 87.
|
DO GÓRY ID: 14454 A:
471.
Tablica upamiętniająca gen. Antoniego Chruściela
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
Autor: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Fundator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: blacha mosiężna trawiona
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: Antoni Chruściel / „Monter” „Nurt” „Ryż” / „Dozorca” / 1895—1960 / 1914–1918 w Legionie Wsch. Dypl. oficer St. Sł. WP. / Wykładowca Wyższej Szkoły Wojsk d-ca 82 pp. / Absolwent / kursu X „Bohaterów” Wyższej Szkoły / Wojennej WP. / w 1939 walczy w składzie Armii „Łódź” / w obronie Modlina / od 1940 szef Wydz. III Kom. Okr. Warszawa ZWZ / Szef Sztabu i d-ca komendanta Okręgu / od III 1941 komendant Okręgu Warszawskiego / Związku Walki Zbrojnej — Armii Krajowej / dowódca Powstania Warszawskiego / i Warszawskiego Korpusu Armii Krajowej // „By czas nie zaćmił i niepamięć” // w hołdzie wszystkim poległym za Ojczyznę / żołnierzom Powstania Warszawskiego / Oficerom Komendy Gł. Armii Krajowej, którzy opuszczeni i zdradzeni przez sprzymierzonych / bronili nieugięcie honoru / Najjaśniejszej Rzeczypospolitej / i żołnierza polskiego w kraju i na obczyźnie / [znak Polski Walczącej w wieńcu ze wstęgami] // poległym w boju, zamordowanym w katowniach śledczych, straconym w egzekucjach, zmarłym / w więzieniach, obozach i na zsyłkach / zaginionym bez wieści // Towarzysze Broni / Żołnierze Armii Krajowej / Młodzież szkolna i społeczeństwo / polskie
Uwagi: jedna z zespołu tablic w Panteonie Pamięci Muzeum AK.
|
DO GÓRY ID: 14455 A:
472.
Tablica upamiętniająca kpt. Michała Fijałkę
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”, krakowskie Środowisko 27 WDP AK
Fundator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis” żołnierze Armii Krajowej, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie
Materiał: blacha mosiężna trawiona
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Data odsłonięcia: 23 września 1990
Inskrypcja: KAPITAN / MICHAŁ FIJAŁKA / „KAWA” „WIEŚNIAK” „SOKÓŁ” / 1915-1983 / HARCERZ. W 1939 PODCHORĄŻY WALCZY W ARMII „KRAKÓW”, PRZEDZIERA SIĘ PRZEZ WĘGRY / DO PSZ WE FRANCJI — W 4 KOMP. PPANC. 2 DP / GEN. PRUGAR-KETLINGA PRZECHODZI SZLAK BOJOWY DO CAMPAGNE. / PRZEZ KAPITULUJĄCĄ FRANCJĘ /PRZEDZIERA SIĘ ZE SWYM DZIAŁONEM DO BORDEAUX / I ANGLII. / W SZKOCJI OFICER BAONU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH / CICHOCIEMNY — SKOK DO KRAJU 1 / 2.IX.1942. / OFICER DYSP. KOM. GŁ. ARMII KRAJOWEJ W II ODC. / „WACHLARZA” / WSPÓŁINICJATOR I UCZESTNIK ODBICIA WIĘZIENIA / W PIŃSKU DOWODZ. PRZEZ „DONATA” — „PONUREGO” / Z-CA INSPEKTORA REJ. KOWELSKIEGO AK, ORGANIZATOR / ODDZIAŁÓW PARTYZANCKICH I SAMOOBRONY / NA WOŁYNIU. / OD STYCZNIA DO KOŃCA LIPCA 1944 PRZECHODZI CAŁY / SZLAK BOJOWY 27 DP AK JAKO DCA 1 BAT. / 55 PP AK W ZGRUPOWANIU „GROMADA” / WIĘZIONY I PRZEŚLADOWANY, DO KOŃCA ŻYCIA WALCZYŁ / NIEZŁOMNIE O OCALENIE PRAWDY HISTORYCZNEJ / O POLSCE WALCZĄCEJ / „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I NIEPAMIĘĆ” / WSZYSTKIM, KTÓRZY POLSCE ODDALI SWE ŻYCIE / NA WOŁYNIU, PIŃSZCZYŹNIE I LUBELSZCZYŹNIE / [krzyż harcerski, odznaka spadochronowa, odznaka 27 DPAK] CICHOCIEMNYM, ORGANIZATOROM I UCZESTNIKOM / PRACY KONSPIRACYJNEJ I SAMOOBRONY, / HEROICZNIE OFIARNYM KOBIETOM-POLKOM, / CHŁOPOM POLSKIM, HARCERZOM, / MŁODZIEŻY SZKOLNEJ, KOLEJARZOM / I POCZTOWCOM / TOWARZYSZE BRONI / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / MŁODZIEŻ SZKOLNA I SPOŁECZEŃSTWO / POLSKIE
Uwagi: kpt. Michał Fijałka, por. 27 Wołyńskiej DP AK, autor monografii 27 Wołyńskiej Dywizji AK. Tablicę odsłoniła żona generała Antonina Fijałka, poświęcił ją ks. bp Kazimierz Górny. Druga odbitka tej tablicy znajduje się w Muzeum Armii Krajowej.
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 69; O. Krajewski, T. Świąder, Epitafium o członku ZBoWiD, kpt. rez. mgr. inż. Michale Fijałce ps. „Kawa” i „Sokół”, „W Marszu1939-1945”, Kraków 1983; Sura, s. 89.
|
DO GÓRY ID: 14456 A:
473.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Lubicz 32; fasada kamienicy
Autor popiersia: Bronisław Chromy, odlew w brązie wykonał Stefan Kowalówka
Autor tekstu i układ: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta
Inicjator: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Związek Inwalidów Wojennych
Fundator: wykonanie i osadzenie tablicy: Związek Inwalidów Wojennych.
Wykonanie (nieodpłatne) płyty tablicy: Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych
Wymiary: 100 x 60 cm
Materiał: tablica szary granit; popiersie brąz; ćwieki mocujące metal
Data odsłonięcia: 11 listopada 1989
Inskrypcja: W TYM DOMU / URODZIŁ SIĘ 20 III 1895 [ portret z profilu] GEN. BRYG. / AUGUST EMIL / FIELDORF „NIL” / UCZESTNIK WALK LEGIONÓW / WOJEN 1920 I 1939 / ORGANIZATOR I SZEF KEDYWU / KG ARMII [znak Polski Walczącej] KRAJOWEJ / SKAZANY NIEWINNIE / STRACONY 24 II 1953 / ZREHABILITOWANY 1989
Uwagi: Gen. August Emil Fieldorf (20 marca 1985— 24 lutego 1953) w czasie kampanii wrześniowej dowodził 51 pułkiem piechoty. Po klęsce powrócił do kraju, potem przedostał się do Francji. W 1940 jako pierwszy emisariusz Naczelnego Wodza przybył do kraju, pełnił wysokie funkcje w ZWZ. Od 1942 komendant Kedywu AK. Awansowany na generała, odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Aresztowany przez NKWD, nierozpoznany, w marcu 1945 wywieziony do obozu pracy na Ural. Ciężko chory powrócił do kraju w 1947, zamieszkał w Łodzi. W listopadzie 1950 aresztowany przez UB. Skazany w 1952 w procesie opartym na sfingowanych oskarżeniach na karę śmierci, został stracony 24 lutego 1953; miejsce pochowania nieznane. Zrehabilitowany w 1989.
Inicjatywa wykonania tablicy upamiętniającej Generała powstała pod koniec lat 70.; z końcem lat 80. z inspiracji Związku Inwalidów Wojennych powstał Społeczny Komitet Organizacyjny na czele ze Stanisławem Dąbrową-Kostką. Uroczystego odsłonięcia tablicy dokonał 11 listopada 1989 oficer Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała” mjr Zygmunt Kawecki ps. „Mars”. Tablica została zamontowana na fasadzie domu, w którym urodził się gen. Fieldorf.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273; Idem, Mała encyklopedia Krakowa, s. 107, 484; „Biuletyn Informacyjny Małopolski”, I, nr 5; Gąsiorowski, Kuler, s. 64; „Kraków” 1991 nr 1; Encyklopedia Krakowa, s. 202; Pomnik Czynu Zbrojnego Polski Walczącej, s. 17; Rozmus „Buńko”, Pamięć zakuta, s. 101-102; Rożek, Przewodnik.
|
DO GÓRY ID: 14457 A:
474.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Bosacka 13
Autor:
Inicjator: Fundacja Historii Armii Krajowej
Fundacja: Fundacja Historii Armii Krajowej
Materiał:
Wymiary:
Data odsłonięcia:
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 202; Gąsiorowski, Kuler, s. 11.
|
DO GÓRY ID: 14458 A:
|
|
475.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie w kościele OO. Kapucynów
Autor tekstu i układ: Stanisław Dąbrowa-Kostka
Inicjatorzy: Maria Fieldorf, Leszek Zachuta
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur; kotwice Polski Walczącej w rogach: metal
Data odsłonięcia: 21 lutego 1988
Inskrypcja: AUGUST EMIL / FIELDORF NIL / GENERAŁ BRYGADY / UR. 30 III 1895 W KRAKOWIE / DOWÓDCA KEDYWU K-DY GŁ. AK 1943-1944 / KOMENDANT GŁ. ORGANIZACJI NIEPODLEGŁOŚĆ NIE / STRACONY NIEWINNIE 24 II 1953 / ZREHABILITOWANY W 1957
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 202; Gąsiorowski, Kuler, s. 61; „Kraków” 1990 nr 1; Kryska-Karski, Żurakowski St., Generałowie Polski Niepodległej ; Rożek, Przewodnik, s. 470.
|
DO GÓRY ID: 14459 A:
|
|
476.
Tablica upamiętniająca gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila
ul. Podbrzezie 10, Zespół Szkół Mechanicznych
Autor: Maciej Zychowicz
Fundator: prof. Eugeniusz Waniek, społeczeństwo
Wymiary:
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 6 listopada 2004
Uwagi: gen. August Fieldorf-Nil jest patronem Zespołu Szkół Mechanicznych w Krakowie.
Bibliografia: (PSZ) Wzór w czasach antybohaterów, „Dziennik Polski” z 8 listopada 2004.
|
DO GÓRY ID: 14460 A:
477.
Tablica upamiętniająca płk. Władysława Filipkowskiego
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Fundator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis” żołnierze Armii Krajowej, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: trawiona mosiężna blacha
Data odsłonięcia: 18 kwietnia 1993
Inskrypcja: PUŁKOWNIK / WŁADYSŁAW FILIPKOWSKI / „JANKA” / 1892—1950 / ŻOŁNIERZ LEGIONÓW SŁ ST. WP / DCA I PAL, ZCA II WICEMIN. SPR. WOJSKOWYCH / DCA PIECHOTY DYWIZ. 1 DP LEG. / OD 1940 INSPEKTOR KOMENDY GŁÓWNEJ / ZWZ ARMII KRAJOWEJ / OD 1943 KMDT OBSZARU LWOWSKIEGO „LUTNIA” 1 DCA POŁĄCZONYCH ODDZIAŁÓW ARMII KRAJOWEJ / OKR. LWOWSKIEGO, STANISŁAWOWSKIEGO, / TARNOPOLSKIEGO I OPERACJI „BURZA” / INTERNOWANY I WIĘZIONY W RIAZANIU / „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I NIEPAMIĘĆ” / W HOŁDZIE BOHATEROM — KTÓRZY POLSCE / ODDALI SWE ŻYCIE W BOJU O WYZWOLENIE / ZIEMI LWOWSKIEJ, STANISŁAWOWSKIEJ / TARNOPOLSKIEJ W BOJU O SAMBOR, LWÓW / TARNOPOL I DROHOBYCZ / 5 DP AK 11 DP AK 12 DP AK 14 PAL AK / ORGANIZATOROM DOWÓDCOM I ŻOŁNIERZOM WYWIADU / SPEC. ODDZ. DYSPOZYCYJNYCH I DYWERSYJNYCH ARMII / KRAJOWEJ, CICHOCIEMNYM, POWSTAŃCOM I WSZYSTKIM / OFIAROM MORDU, WIĘZIEŃ, KATOWNI ŚLEDCZYCH, ZSYŁEK I OBOZÓW / [ODZNAKA 27 DPAK] / KTÓRZY ODDALI POLSCE SWE ŻYCIE / BESTIALSKO ZAMĘCZONYM W ŚLEDZTWIE, ZAMORDOWANYM / W JAWNYCH I SKRYTOBÓJCZYCH EGZEKUCJACH / W WIĘZIENIACH, OBOZACH I NA ZSYŁKACH/ ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / MŁODZIEŻ SZKOLNA I SPOŁECZEŃSTWO / POLSKIE [na pasku pod tablicą] POŚMIERTNIE ODZNACZONY PRZEZ PREZYDENTA R.P. DN. 28.IX. 1944 R. NA STOPIEŃ GENERAŁA BRYGADY
Uwagi: Władysław Filipkowski (1 maja 1890 — 17 kwietnia 1950), d-ca Obszaru Południowo-wschodniego, d-ca OK. nr VI Lwów.
Tablica została odsłonięta przez syna generała, Andrzeja Filipkowskiego, gen. bryg. Bogdana Zielińskiego oraz Jerzego Węgierskiego; poświęcił ją ks. prof. Józef Tischner.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1992, nr 2/15 i nr 5/18; „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1993, nr 1/26; Sura, s. 59.
|
DO GÓRY ID: 14461 A:
|
|
478.
Tablica upamiętniająca płk. Edwarda Godlewskiego
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie w kościele OO. Kapucynów
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: Aleksander Marczyński „Strzemię”
Fundator:
Wymiary:
Materiał: marmur
Data odsłonięcia:
Inskrypcja: [znak Polski Walczącej] PUŁKOWNIKOWI EDWARDOWI GODLEWSKIEMU / PS „GARDA” / KOMENDANTOWI OKRĘGU KRAKOWSKIEGO AK / ZAMORDOWANEMU W MAUTHAUSEN W MAJU 1945 / TOWARZYSZ BRONI / ALEKSANDER MARCZYŃSKI / POR. AK „STRZEMIĘ” / Z 14 P.UŁ. JAZŁOWIECKICH / WE LWOWIE / LWÓW 1939-1989
Uwagi: płk Edward Godlewski, dowódca 14 pułku ułanów jazłowieckich we Lwowie, komendant Okręgu Krakowskiego AK, został aresztowany we wrześniu 1944.
Bibliografia: S. Piwowarski, Pułkownik kawalerii Edward Józef Godlewski — IV komendant Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej. Wybrane zagadnienia akcji „Burza”, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum historycznego Miasta Krakowa”, 22, Kraków 2004.
|
DO GÓRY ID: 14462 A:
|
|
479.
Tablica upamiętniająca ppłk. Jana Wojciecha Kiwerskiego
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjator: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Fundator: Towarzysze Broni, Żołnierze Armii Krajowej, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: trawiona mosiężna blacha
Data odsłonięcia: 1985
Inskrypcja: PPŁK DYPL. / JAN WOJCIECH KIWERSKI / „ZIOMEK”, „RUDZKI”, „KALINOWSKI” / „DYREKTOR”, „OLIWA” / 1910-1944 / ABSOLWENT KORPUSU KADETÓW NR 2 / I WYŻSZEJ SZKOŁY WOJENNEJ WP / OFICER OPERAC. SGO „NAREW” I „POLESIE”, / Z-CA KOMENDANTA „ZWIĄZKU ODWETU” „KEDYWU” „ZWZ AK” / DOWÓDCA GRUPY DYWERSYJNEJ „MOTOR 30”, „SZTUKA”, „DESKA”, / DOWÓDCA BRYGADY DYWERSYJNEJ „BRODY” KG 53 / DOWÓDCA 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY AK / KAWALER ORDERU VIRTUTI MILITARI IV I V KLASY / POLEGŁ 18 KWIETNIA 1944 / W STĘŻYCACH/ „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I NIEPAMIĘĆ” / W HOŁDZIE WSZYSTKIM POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ W LATACH 1939-1944, [na dodanym pasku] POŚMIERTNIE AWANSOWANY NA GENERAŁA BRYGADY]
Uwagi: Jan Kiwerski „Oliwa” (25 maja 1910 Kraków — 18 kwietnia 1944 Stężyce), zawodowy płk Wojska Polskiego, podczas kampanii wrześniowej oficer operacyjny 33 dywizji, w konspiracji od 1939, od 1942 r. w Kedywie, w czasie akcji „Burza” dowódca 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.
Bibliografia: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walki i męczeństwa lata wojny 1939-1945, s. 361; Z. Borysiuk, Wspomnienia o podpułkowniku dyplomowanym Janie Wojciechu Kiwerskim, „W Marszu” 1981; M. Szymański, Podpułkownik dyplomowany Jan Wojciech Kiwerski, „Biuletyn Informacyjny 27 WDP” 1984 nr 1; Gąsiorowski, Kuler s. 229; Sura, s. 91.
|
DO GÓRY ID: 14463 A:
|
|
480.
Tablica upamiętniająca mjr. Władysława Kochańskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: środowisko 27 Wołyńskiej DP AK
Fundator: Zdzisław Borysiuk „Kruk”
Wymiary: 35 cm x 45 cm
Materiał: kamień
Data odsłonięcia: 17 kwietnia 1988
Inskrypcja: [Ś. † P.] MJR WŁADYSŁAW KOCHAŃSKI / PS. „WUJEK” „BOMBA” / CICHOCIEMNY, D-CA O.P. „BOMBY” / 27 DYWIZJI WOŁYŃSKIEJ ARMII KRAJOWEJ / SPOCZYWA NA CMENTARZU SALWATORSKIM W KRAKOWIE / NIECH SPOCZYWA W PANU
Uwagi: fundator tablicy, ppor. Zdzisław Borysiuk ps. „Kruk” był dowódcą plutonu 1/50 pp. 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Tablicę odsłonił ppor. Zdzisław Borysiuk, poświęcił ją ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 56; Sura, s. 87.
|
DO GÓRY ID: 14464 A:
|
|
481.
Tablica pamięci płk. Jana Stefana Kotowicza
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor tekstu: Jan Sura
Inicjator: żołnierze 27 WDP AK
Fundator: żołnierze 27 WDP AK, społeczeństwo
Wymiary: 60 cm x 40 cm
Materiał: metal (mosiądz)
Data odsłonięcia: 9 listopada 1997
Inskrypcja: [w lewym górnym rogu orzełek „Strzelca”, centralnie ś. † p., w prawym górnym rogu orzeł w koronie] PUŁKOWNIK / JAN STEFAN KOTOWICZ / TWARDY / 1890-1963 / ABSOLWENT I GIMNAZJUM W RZESZOWIE / CZŁONEK ZWIĄZKU STRZELECKIEGO I P.O.W. / OFICER I BRYGADY LEGIONÓW PIŁSUDSKIEGO / OBROŃCA LWOWA I OJCZYZNY — 1920 r. / DOWÓDCA 3 BRYGADY GÓRSKIEJ / I POLSKI KOMENDANT W OBOZIE DLA INTERNOWANYCH / W EGER NA WĘGRZECH 1939 r. / DOWÓDCA 27 WOŁYŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY A.K. 1944 r. / WIĘZIEŃ PRL-u / ODZNACZONY ORDEREM VIRTUTI MILITARI // „BY CZAS NIE ZAĆMIŁ I PAMIĘĆ” // [centralnie znak Polski Walczącej] / w lewym dolnym rogu] AD 1997 [w prawym dolnym rogu] ŻOŁNIERZE 27 WDP AK / SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI KRAKOWSKIEJ / i GMINY m. KRAKOWA
Bibliografia: Żołnierze Wołynia…, s. 134; Sura, s. 92.
|
DO GÓRY ID: 14465 A:
|
|
482.
Tablica gen. Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka"
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ: Jan Sura
Inicjator: Żołnierze AK I WP Brygad Okręgu Wileńskiego
Fundator: Dobroczynne Stowarzyszenie Kombatantów Polskich na Litwie przy udziale organizacyjnym Ogólnopolskiego Okręgu Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich”
Wymiary: 48 cm x 30 cm
Materiał: marmur , śruby mocujące metalowe
Data odsłonięcia: 14 września 1998
Inskrypcja: [z lewej strony ] AK [z prawej strony znak Polski Walczącej] / W HOŁDZIE / ALEKSANDROWI / KRZYŻANOWSKIEMU / GEN. „WILKOWI” / 1895-1951 / KOMENDANTOWI / OKRĘGU WILEŃSKIEGO / ARMII KRAJOWEJ / 1939-1944 / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI / ŻOŁNIERZE A.K. / ZIEMI WILEŃSKIEJ / WILNO 1998 R.
Uwagi: tablicę odsłonili senator Olga Krzyżanowska i prezes Dobroczynnego Stowarzyszenia Kombatantów Polskich na Litwie Stefan Matusewicz, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1998, nr 10/98, s. 11; Sura, s. 83.
|
DO GÓRY ID: 14466 A:
483.
Tablica pamięci Janusza Kusocińskiego
os. Handlowe 4, Szkoła Podstawowa nr 91
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary:
Materiał:
Data odsłonięcia: 9 czerwca 1973
Uwagi: Janusz Kusociński (15 stycznia 1907 Warszawa — 21 czerwca 1940 Palmiry), lekkoatleta, wielokrotny rekordzista, złoty medalista olimpiady w Los Angeles (1932). Jako ochotnik podczas kampanii wrześniowej walczył w obronie stolicy, służąc w 360 pułku piechoty. Dwukrotnie ranny; 28 września 1939 odznaczony Krzyżem Walecznych. W czasie okupacji należał do podziemnej organizacji Wilki. Po jej dekonspiracji 26 marca 1940 r. został aresztowany przez Gestapo i osadzony początkowo w więzieniu na Mokotowie, następnie przeniesiony do gestapowskiego aresztu w Alei Szucha. Zginął rozstrzelany w Puszczy Kampinoskiej w pobliżu miejscowości Palmiry w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji. Od 1954 roku odbywają się coroczne międzynarodowe zawody lekkoatletyczne Memoriał Janusza Kusocińskiego.
Bibliografia: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walki i męczeństwa lata wojny 1939-1945, s. 363; Poczet polskich olimpijczyków; „Dziennik Polski” 1973r. nr 131 str. 8; Gąsiorowski, Kuler s. 260.
|
DO GÓRY ID: 14467 A:
|
|
484.
Tablica ppłk Jana Kantego Lasoty "Przyzby"
ul. Mikołajska 20 róg św. Krzyża, fasada kamienicy
Autor tekstu i układ: Kazimierz Bajer
Inicjator: Kazimierz Bajer
Fundator: Irena i Kazimierz Bajerowie
Wymiary: 50 cm x 30 cm
Materiał: kamień sztuczny
Data odsłonięcia: 10 listopada 1996
Inskrypcja: W TYM DOMU [znak Polski Walczącej] / W LATACH 1943-1945 MIESZKAŁ / PPŁK MGR / JAN KANTY LASOTA „PRZYZBA” / OSTATNI SZEF SZTABU / OKRĘGU KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ / UR.20.X 1899. ARESZTOWANY 17. IV.1945 / ZM.19.V.1950 ZAMĘCZONY w Z.S.R.R. / PODKOMENDNI I TOWARZYSZE BRONI 1996
Uwagi: Lasota Jan Kanty, ps. Jan Kanty, Przyzba (1889—1950), oficer WP, podpułkownik AK, komendant Okręgu Lubelskiego Organizacji Orła Białego. Ur. 20 X w Borku Starym (woj. rzeszowskie), syn Józefa, nauczyciela, i Marii z Gryzieckich. Magister prawa. Walczył w wojnie polsko-sowieckiej, uzyskując stopień porucznika. Na stopień kapitana awansował w 1924 r., służąc w 56 pp w Krotoszynie. Odbył staż w dowodzeniu pociągiem pancernym nr 12. Przeniesiony został z kolei do KOP, a od 1932 r. do 8 pp Leg. w Lublinie, gdzie w r. 1938 otrzymał awans na stopień majora. Podczas kampanii wrześniowej zorganizował i dowodził baonem marszowym, wystawionym z żołnierzy mobilizowanych w drugim rzucie przez 8 pp Leg. Bronił przepraw przez Wisłę w rejonie Bochotnicy, po czym w walkach odwrotowych doszedł pod Tomaszów Lub., ranny w bitwie pod Cześniakami. Po wyjściu ze szpitala przystąpił do pracy konspiracyjnej, tworząc na terenie Lubelszczyzny pierwsze zręby Organizacji Orła Białego. Został komendantem tej organizacji w Okręgu Lubelskim, a po scaleniu z SZP zastępcą komendanta Okręgu. Pod koniec 1939 r. przeniósł się początkowo do Tarnowa, a następnie do Krakowa, gdzie został powołany na stanowisko szef Oddziału II Komendy Okręgu Krakowskiego ZWZ-AK. Od lutego 1943 r. równolegle z awansem na stopień podpułkownika otrzymał funkcję szefa sztabu Okręgu, na której pozostawał do stycznia 1945 r. W kwietniu tego roku aresztowany przez NKWD i wywieziony do Moskwy, gdzie został skazany i zesłany do obozu w Karagandzie. Zmarł jako robotnik w kopalni lub w kamieniołomie.
Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari 5 kl., dwukrotnie Krzyżem Walecznych.
Kazimierz Bajer, adiutant ppłk Lasoty „Przyzby”, oficer Kedywu.
Bibliografia: „Informator” Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, 1996, nr 10 [48]; Jan Wiesław Olesiński, Szef Sztabu Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej podpułkownik Jan Kanty Lasota, „Zeszyty Historyczne” nr 8/2006, s. 58 i n.
|
DO GÓRY ID: 14468 A:
485.
Tablica upamiętniająca prof. Karolinę Lanckorońską
ul. Wenecja 1, fasada kamienicy
Autor: Czesław Dźwigaj
Inicjator: Stowarzyszenie Ne Cedat Academia
Fundator:
Wymiary:
Materiał: brąz lany
Data odsłonięcia: 4 listopada 2007
Inskrypcja: [herb Krakowa] PODCZAS OKUPACJI HITLEROWSKIEJ OD MAJA 1940 DO CZERWCA 1941 / PRZY UL. WENECJA W KRAKOWIE MIESZKAŁA / PROF. KAROLINA LANCKOROŃSKA / (1898—2002) / WIELKA POLSKA PATRIOTKA / ZA UDZIAŁ / W RUCHU OPORU I OPIEKĘ NAD WIĘŹNIAMI / ODZNACZONA PRZEZ POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE / KRZYŻEM WALECZNYCH / WIĘZIONA PRZEZ HITLEROWCÓW / W STANISŁAWOWIE, LWOWIE, BERLINIE I RAVENSBRÜCK / DOKTOR H.C. UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO / OFIARODAWCZYNI WSPANIAŁYCH DZIEŁ SZTUKI / DLA ZAMKÓW KRÓLEWSKICH W KRAKOWIE I WARSZAWIE. // TABLICĘ TĘ POŁOŻONO DLA UCZCZENIA / 5 ROCZNICY JEJ ŚMIERCI / 25 VIII 2002 25 VIII 2007 / NE CEDAT ACADEMIA
Uwagi: Karolina Lanckorońska (11 sierpnia 1898 Buchberg koło Gars am Kamp, Dolna Austria — 25 sierpnia 2002, Rzym), historyk sztuki, dr hab. i pierwsza kobieta-wykładowca historii sztuki uniwersytetu Jana Kazimierza w Wilnie, współzałożycielka i profesor Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie, współzałożyciela Fundacji im. Lanckorońskich, doktor h.c. UJ (1983), Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie (1988), Uniwersytetu Wrocławskiego (1990), członek PAU (od 1990). Podczas II wojny była żołnierzem Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej (w stopniu porucznika), z polecenia konspiracji działała w Radzie Głównej Opiekuńczej. Pozostawała w bliskim kontakcie z arcybiskupem krakowskim Adamem Stefanem Sapiehą. 12 maja 1942 została przez hitlerowców aresztowana w Kołomyi i skazana na śmierć. Po kilku miesiącach pobytu w więzieniach w Stanisławowie i Lwowie przewieziono ją do Berlina, następnie do Ravensbrück, skąd została uwolniona 5 kwietnia 1945. Udała się do Rzymu; na prośbę gen. Andersa objęła stanowisko oficera prasowego 2 Korpusu; opiekowała się także studentami-żołnierzami.
Została odznaczona m.in. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (1991), Krzyżem Walecznych (1942), Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej (1968), orderem Al Merito della Repubblica Italiana („Zasłużony dla Republiki Włoskiej”, 1997). Z okazji 100. rocznicy urodzin otrzymała z rąk Jana Pawła II Krzyż Komandorski Orderu św. Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą.
Bibliografia: K. Lanckorońska, Wspomnienia wojenne, Kraków 2001; A. i Z. Judyccy, Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa 2000; W. Bonusiak, Kto zabił profesorów lwowskich?, Rzeszów 1989; T. Rojek, XIII tajemnic historii, Warszawa 1987.
|
DO GÓRY ID: 14469 A:
486.
Tablica ppłk Tomasza Matyszewskiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 70 cm x 90 cm
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 25 września 2005
Inskrypcja: [w rogach tablicy ćwieki mocujące z symbolem Polski Walczącej na tarczy] W HOŁDZIE WIELKIEMU PATRIOCIE / PPŁK TOMASZOWI MATYSZEWSKIEMU / PS. „ANDRZEJ ĆWIKŁA” / KAWALEROWI ORDERU VIRTUTI MILITARI V KLASY / ODZNACZONEMU / KRZYŻEM WALECZNYCH KRZYŻEM ARMII KRAJOWEJ / KRZYŻEM PARTYZANCKIM KRZYŻEM II OBRONY LWOWA / ORAZ 4-RO KROTNIE MEDALEM WOJSKA / ŻOŁNIERZOWI ARMII KRAJOWEJ UCZESTNIKOWI KAMPANII WRZEŚNIOWEJ 1939 / KOMENDANTOWI NARODOWEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ DZIELNICY LWÓW-ŚRÓDMIEŚCIE / W LATACH 1941-1944 / DOWÓDCY 8 KOMPANII 26 PP AK W MILCZYCACH / DOWÓDCY ODDZIAŁÓW LWOWSKIEGO ZGRUPOWANIA „SAN” SPIESZĄCYCH NA POMOC POWSTAŃCZEJ WARSZAWIE 1944 / DOWÓDCY KOMPANII ZGRUPOWANIA „C-2” „WARTA” / OSŁANIAJĄCEGO LUDNOŚĆ POLSKĄ PRZED BANDAMI UPA / CZŁOWIEKOWI WIELKIEGO SERCA, KTÓREMU BLISKI BYŁ LOS PODLEGŁYCH ŻOŁNIERZY / POMYSŁODAWCY I WYKONAWCY BRAWUROWEJ AKCJI „GŁUCHONIEMYCH GREKÓW” W SIERPNIU 1945 R. / POLEGAJĄCEJ NA WYWIEZIENIU CZĘŚCI SWOJEGO ODDZIAŁU Z POLSKI NA „ZACHÓD” I W TEN SPOSÓB URATOWANIE / SWOICH „CHŁOPCÓW” PRZED ARESZTOWANIAMI I WYWÓZKĄ WGŁĄB ZWIĄZKU SOWIECKIEGO. / AUTOROWI KSIĄŻKI „LISTY SERCEM PISANE” // CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI! / KRAKÓW 25 IX 2005 -== ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ OBSZARU LWOWSKIEGO
|
DO GÓRY ID: 14470 A:
|
|
487.
Tablica gen. Leopolda Okulickiego
ul. Loretańska 11, krużganki loretańskie kościoła OO. Kapucynów
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Materiał: marmur
Wymiary:
Data odsłonięcia: 28 marca 1993
Inskrypcja: LEOPOLD / OKULICKI „NIEDŹWIADEK” / GENERAŁ BRYGADY / UR. 12.XI. W BRATUCICACH / LEGIONISTA, UCZESTNIK WOJNY 1920 I 1939 R. / DOWÓDCA 7. DP ARMII POLSKIEJ NA WSCHODZIE / OSTATNI KOMENDANT GŁÓWNY ARMII KRAJOWEJ / 27 III 1945 PORWANY DO MOSKWY / I ZAMORDOWANY.
Bibliografia: „Biuletyn” ŚZŻAK 1993, nr 4 s. 12; Gąsiorowski, Kuler, s. 60; J. Krzyżanowski, Generał. Opowieść o Leopoldzie Okulickim, Londyn 1980.
|
DO GÓRY ID: 14471 A:
|
|
488.
Tablica upamiętniająca gen. Stanisława Rostworowskiego ps. "Odra"
ul. Św. Marka 8; fasada kamienicy, na lewo od bramy
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator: Teresa Stanek
Fundator:
Materiał: marmur / kamień o barwie ciemnoszarej [sjenit]
Wymiary: 58 x 65 cm
Data odsłonięcia: 11 listopada 1981
Inskrypcja: W TYM DOMU W DNIU 11 SIERPNIA 1944 R. / ZOSTAŁ WRAZ Z DOMOWNIKAMI ARESZTOWANY PRZEZ GESTAPO / GENERAŁ BRYGADY / DR STANISŁAW ROSTWOROWSKI / UR. 19 XII 1888 R. W KRAKOWIE / UCZESTNIK SZARŻY POD ROKITNĄ SZEF SZTABU / JEDEN Z GŁÓWNODOWODZĄCYCH W III POWSTANIU ŚLĄSKIM / PS. „LUBIENIEC” / DOWÓDCA GRUPY FORTYFIKACYJNEJ / W OBRONIE WARSZAWY-PRAGI W 1939 R. / INSPEKTOR KOMENDY GŁÓWNEJ AK / W KRAKOWIE / PS „ODRA” // ZAMORDOWANY ZOSTAŁ W TYM SAMYM DNIU / W KATOWNI GESTAPO PRZY UL. POMORSKIEJ / W KRAKOWIE / Kraków 11 XI 1981
Uwagi: Stanisław Rostworowski (19 grudnia 1888 — 2 listopada 1944), legionista z 1918, Rokitniańczyk, szef sztabu i dowódca w III Powstaniu Śląskim, w 1939 dowódca Grupy Fortyfikacyjnej w obronie Warszawy i Pragi, inspektor Komendy Głównej Armii Krajowej w Krakowie. 11 sierpnia 1944 zabrany z mieszkania przy ul. św. Marka 8 i zamordowany przez gestapowców.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273, 237; „Dzienniki Polski” 1981, nr 225; Gąsiorowski, Kuler, s. 68-69; MEK, 374; kartoteki MHmK; J. Niekrasz, Z dziejów AK na Śląsku Przewodnik, s. 358; Rożek, Przewodnik, 118.
|
DO GÓRY ID: 14472 A:
|
|
489.
Tablica pamięci Anny Rydlówny
ul. Jana Kochanowskiego róg ul. Piotra Michałowskiego
Autor: Wiesław Komorowski
Inicjator: dyrektor dr Kazimiera Zahradniczek i Rada Pedagogiczna Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Krakowie Wydział Pielęgniarstwa im. Anny Rydlówny
Fundator: płyta przekazana w darze przez kopalnię
Materiał: płyta marmur kielecki, popiersie i litery brąz
Wymiary:
Data odsłonięcia: 11 października 1996
Inskrypcja: [portret Anny Rydlówny w popiersiu] ANNA RYDLÓWNA / 1884 — 1969
Uwagi: Anna Rydlówna (1884 – 1969), córka profesora okulistyki i rektora UJ, siostra poety Lucjana Rydla; założycielka i wieloletnia dyrektorka szkoły pielęgniarek. Żołnierz AK, organizowała służbę sanitarną na terenie Krakowa. Tablicę odsłonięto w 65. rocznicę działalności założonej przez Annę Rydlównę szkoły pielęgniarskiej, której jest patronką.
Bibliografia: Kronika Medycznego Studium Zawodowego nr 1 w Krakowie; MR [Rydlowa Maria], Anna Rydlówna — żołnierz Armii Krajowej, „Informator” SŻAK 1996, nr 10 [48]; PSB.
|
DO GÓRY ID: 14473 A:
|
|
490.
Tablica gen. dyw. Kazimierza Jędrzeja Sawickiego
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor:
Autor tekstu i układ: Jan Sura
Inicjator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Fundator: Ogólnopolski Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie
Wymiary: 56 cm x 89 cm
Materiał: kamień, godło brąz
Data odsłonięcia: 27 września 1998
Inskrypcja: [orzeł w koronie ze znakiem Polski Walczącej na piersi]: GEN. DYW. KAZIMIERZ JĘDRZEJ SAWICKI / PS. „GUSTAW” – „OPÓR” – „PRUT” / 1888-1971 // OD 1902 R. W KONSPIRACJI NIEPODLEGŁOŚCIOWEJ / KOMENDANT ZWIĄZKU WALKI CZYNNEJ W KRAKOWIE / ŻOŁNIERZ I BRYGADY LEGIONÓW * KOMENDANT WIELU SZCZEBLI P.O.W. / ORGANIZATOR I DOWÓDCA 36. P.P.L.A. / DOWÓDCA PIECHOTY DYWIZYJNEJ I DYWIZJI / W 1938 R. DYREKTOR PAŃSTWOWEGO URZĘDU W.F. I P.W. / WE WRZEŚNIU 1939 R. DOWÓDCA G.O. „WŁODZIMIERZ” / 1941-1943 KOMENDANT OBSZARU NR 3 PD.-WSCH. ZWZ AK / PO WOJNIE DZIAŁACZ NA EMIGRACJI * WIELOKROTNIE ODZNACZONY // LWÓW-KRAKÓW A.D.1998 // SWEMU DOWÓDCY W 110 ROCZNICĘ JEGO URODZIN / ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ OBSZARU LWOWSKIEGO [w rogach płyty znaczki Polski Walczącej]
Uwagi: płytę odsłonili mjr AK Tomasz Matyszewski ps. Ćwikła” oraz ppor. AK Jerzy Węgierski ps. „Antek”, poświęcił ks. prałat Jan Dziasek.
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK, Kraków 1998, nr 6/91, s. 14; nr 10/95, s. 11; Sura, s. 68.
|
DO GÓRY ID: 14474 A:
|
|
491.
Tablica upamiętniająca płk. Józefa Spychalskiego
ul. Dietla 32, fasada kamienicy
Autor:
Inicjator: Stanisław Dąbrowa Kostka
Fundator:
Wymiary: 40 cm x 55 cm
Materiał: marmur
Data odsłonięcia: 20 listopada 1982
Inskrypcja: [znak Polski Walczącej] PŁK JÓZEF SPYCHALSKI / „LUTY” / KOMENDANT KRAKOWSKIEGO OKRĘGU / ARMII KRAJOWEJ / ZOSTAŁ W TYM DOMU 24 MARCA 1944 R. / ARESZTOWANY WRAZ Z OFICERAMI SZTABU / ZGINĄŁ ZAMORDOWANY PRZEZ NIEMCÓW // KRAKÓW DNIA 20.XI.1982.
Bibliografia: Adamczewski, Kraków, s. 273; Czapczyńska, Inwentaryzacja, t. II; Gąsiorowski, Kuler, s. 16; S. Piwowarski, Płk. Józef Spychalski „Luty”, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2003, nr 21; Pomnik Czynu Zbrojnego Polski Walczącej, s. 12-13; Przewodnik, s. 356; Tucholski, Cichociemni.
|
DO GÓRY ID: 14475 A:
|
|
492.
Tablica mjr. Jana Szatowskiego
ul. Wita Stwosza 12, Muzeum Armii Krajowej, Panteon
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor projektu, tekstu i układu: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”
Inicjatorzy: Żołnierze AK Okręgu Lwowskiego, Środowisko Żołnierzy 27 WDP AK, „Solidarność”
Fundatorzy: Wiesław Śniadecki ps. „Vis”, ppor. Ewa Kowalska ps. Ewa” — „Anka”, sierż. Janina Świąder ps. „Jasia”, st. strzelec Joanna Zamościńska-Kucałowa ps. „Bronka”, Żołnierze Środowiska 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, Przedsiębiorstwo Usługowo-Budowlane „Unibud” Sp. z o.o. w Limanowej i prezes Ryszard Świąder, Młodzież Szkolna i Społeczeństwo Polskie.
Wymiary: 60 cm x 25 cm
Materiał: metal
Data odsłonięcia: 29 listopada 1992
Inskrypcja: MAJOR / JAN SZATOWSKI / „KOWAL” „ZAGOŃCZYK” „GÓRAL” „DZIRYT” / 1907-1988 ////// By czas nie zaćmił i niepamięć / wszystkim, którzy Polsce oddali swe życie
Uwagi: tablicę odsłoniły Aniela i Kazimiera Szatowskie, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak
Bibliografia: „Biuletyn Informacyjny” ŚZŻAK 1992, nr 3/16, s. 15; 1992, nr 7-8/20, 21, s. 15; 1992, nr 12/25, s. 14, 17; Sura, s. 90.
|
DO GÓRY ID: 14476 A:
493.
Program 111
Stefan Maciejewski, Wojna polsko-polska. Dziennik 1980-1983, Kraków 2007, Biblioteka CDCN, t. 33
(publikacja książkowa)
|
|
DO GÓRY ID: 14481 A:
494.
Tablica upamiętniająca 3 Pułk Strzelców Podhalańskich AK
ul. Dietla 30, kościół św. Agnieszki
Autor:
Autor tekstu i układ:
Inicjator:
Fundator:
Wymiary: 55 cm x 70 cm
Materiał: brąz
Data odsłonięcia:
Uwagi: tablica poświęcona jest pamięci żołnierzy oddziału partyzanckiego „Harnaś”, należącego do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, działającego w okręgu Krakowskim AK.
Bibliografia: Gąsiorowski, Kuler, s. 14; Przewodnik, s. 366.
|
DO GÓRY ID: 14482 A:
|
|
495.
Tablica pamięci Oddziału "Lech" 5 Dywizji Lwowskiej
ul. Władysława Łokietka 60, kościół p.w. św. Jadwigi Królowej, Panteon
Autor tekstu i układ:
Inicjator: plut. Mieczysław Rychlicki ps. „Pantera”, żołnierz Oddziału Leśnego „Lech”
Fundator: plut. Mieczysław Rychlicki ps. „Pantera”, żołnierz Oddziału Leśnego „Lech”
Wymiary: 55 cm x 70 cm
Materiał: brąz, odlew
Data odsłonięcia: 18 września 1994
Inskrypcja: [z lewej strony orzeł w koronie na tarczy] Żołnierzom Armii Krajowej / Oddziału leśnego „Lech” / Kompanii II Baonu 26 p.p. / 5 Dywizji Lwowskiej / Walczącym z okupantami / stalinowskim i hitlerowskim / broniącym ludność polską / przed / nacjonalistami ukraińskimi / walczącymi w latach 1939-1944 / w powiecie Mościska / poległym, pomordowanym / zaginionym / składają hołd / Towarzysze Broni [wieniec dębowy z hełmem pośrodku]
Uwagi: tablicę odsłoniła sierż. pchor., kawaler krzyża Virtuti Militari Joanna Domaszewska, poświęcił ks. infułat Stanisław Małysiak.
Bibliografia: Sura, s. 63.
|
DO GÓRY ID: 14483 A:
|
|
496.
Muzeum Historyczne m. Krakowa, Oddział Apteka Pod Orłem
pl. Bohaterów Getta 18
Uwagi: Wystawa „Apteka w getcie krakowskim”, prezentowana w autentycznych wnętrzach, dokumentuje działalność właściciela firmy Tadeusza Pankiewicza i jego asystentek w latach okupacji niemieckiej oraz martyrologię krajowskich Żydów.
Firma od 1910 r. należała do Pankiewiczów — najpierw do Józefa, następnie do jego syna Tadeusza (21 listopada 1908 — 5 listopada 1993), który prowadził ją od 1933. Przed wojną jej klientami byli zarówno polscy, jak i żydowscy mieszkańcy dzielnicy. Była jedyną apteką funkcjonującą w obrębie getta. Jej właściciel jako jedyny Polak otrzymał prawo do stałego przebywania w getcie. Tadeusz Pankiewicz i jego personel — Helena Krywaniuk, Aurelia Danek, Irena Droździkowska — dostarczali mieszkańcom getta nie tylko medykamenty, ale także wiadomości i żywność spoza getta oraz środki umożliwiające uniknięcie deportacji: tuszującą wiek farbę do włosów, luminal, którym uspakajano dzieci schowane w kryjówkach lub przemycane na „aryjską stronę”; apteka stała się także spotkań mieszkających w getcie żydowskich intelektualistów, naukowców i artystów. Podczas akcji wysiedleńczych w 1942 r. personel apteki bezpłatnie wydawał rannym opatrunki i lekarstwa; pomieszczenia apteczne służyły do ukrywania skazanych na deportację do obozów zagłady.
Za działalność na rzecz pomocy i ratowania Żydów Tadeusz Pankiewicz został odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Swoje wojenne wspomnienia opisał w książce pt. "Apteka w getcie krakowskim", po raz pierwszy wydanej w 1947 roku.
Problematykę zagłady Żydów krakowskich w latach 1939-45 ilustrują zgromadzone w muzeum fotografie, dokumenty, plany i nieliczne eksponaty. Dopełnieniem wystawy są krótkie archiwalne filmy przedstawiające życie żydowskie w przedwojennym Krakowie, getcie i obozie koncentracyjnym w Płaszowie.
Bibliografia: Banaś, Fijałkowska, Miejsca Pamięci, s. 123-124; Encyklopedia Krakowa, s. 16, 735; Kronika Krakowa, s. 354; A. Legutko Ołownia, Krakowski Kazimierz, s. 168-169; T. Pankiewicz, Apteka w getcie krakowskim.
|
DO GÓRY ID: 14484 A:
|
|
497.
Pomnik-mogiła
ul. Miodowa 55, Cmentarz Żydowski
Inskrypcja: Pamięci / pomordowanych Żydów / ofiar ludobójców hitlerowskich / w latach 1939 — 1945
Uwagi: na terenie Cmentarza Żydowskiego pochowano wiele ofiar masowych egzekucji; upamiętnia je pomnik-grobowiec, zbudowany m.in. z macew i ich fragmentów, zwieńczony menorą. Inskrypcja została umieszczona na dużej płycie od frontu pomnika.
Bibliografia: Encyklopedia Krakowa, s. 122; Gąsiorowski, Kuler, s. 74; A. Legutko Ołownia, Krakowski Kazimierz, s. 124 Przewodnik, s. 358.
|
DO GÓRY ID: 14485 A:
|
|
498.
Krzesła-pomniki
plac Bohaterów Getta
Autorzy: Piotr Lewicki, Kazimierz Łatek
Inicjator: Bogusław Sonik
Fundator: Gmina Kraków, sponsorzy; pierwszym darczyńcą był Roman Polański; dużą sumę podarowała fundacja Stevena Spielberga
Materiał: metal
Wymiary: wysokość krzeseł cm — cm
Data otwarcia: 8 grudnia 2005
Uwagi: Od początku wojny hitlerowcy prowadzili planową eksterminację Żydów. Pierwszym jej etapem było zgromadzenie wszystkich krakowskich Żydów w obrębie getta. 13-14 marca 1943 nastąpiła eksterminacja getta. Na plac Zgody [ob. pl. Bohaterów Getta] spędzono wysiedlanych z Krakowa Żydów; starcy, dzieci, chorzy zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau, nadający się do pracy do obozu w Płaszowie. Pusty plac upamiętnia ofiary eksterminacji. Inspiracją dla projektantów aranżacji były słowa Tadeusza Pankiewicza (Apteka w getcie krakowskim): „Na placu Zgody niszczeje nieprzeliczona ilość szaf, stołów, kredensów i innych mebli, przenoszonych nie wiadomo już po raz który z miejsca na miejsce”. Obok upamiętniających ofiary eksterminacji krzeseł, na placu powstał także „budynek zadumy”, miejsce refleksji dla odwiedzających to miejsce.
Corocznie w rocznicę tego wydarzenia z placu wyrusza Marsz Żywych.
Bibliografia: AGA, Plac Bohaterów Getta otwarty, „Gazeta Krakowska” 09 XII 2005; Banaś, Fijałkowska, Miejsca Pamięci, s. 135; Encyklopedia Krakowa, s. 74; K. Fijałek, Plac Bohaterów Getta. Rozstrzygnięto konkurs architektoniczny. Krzesła na bruku, „Gazeta Wyborcza” [„Gazeta w Krakowie”], Kronika Krakowa, s. 350; B. Sonik, Pomyślmy o placu Zgody, „Gazeta Wyborcza” 2001 (SIE) Krzesła na placu. Zamiast asfaltu i autobusów, „Dziennik Polski” 2003 nr 283 (8 076) z 5 grudnia; Rożek, Przewodnik, s. 566-567; A. Legutko-Ołownia, Krakowski Kazimierz, s. 167-170; T. Pankiewicz, Apteka w getcie krakowskim.
|
DO GÓRY ID: 14486 A:
|
|
499.
Głaz z tablicą pamięci pomordowanych
ul. Szeroka, skwer od północnej strony ulicy
Autor:
Inicjator:
Fundator: Fundacja Rodziny Nissenbaumów
Wymiary: 60 cm x 80 cm
Materiał: głaz granit, podstawa beton, tablica metal
Inskrypcja: [gwiazda Dawida] miejsce zadumy nad męczeńską śmiercią / 65 tysięcy obywateli polskich narodowości / żydowskiej z Krakowa i okolic zamordowanych / przez hitlerowców w czasie II wojny światowej // place of meditation upon the martyrdom / of 65 thousand polish citizens of jewish / nationality from Cracow and its environs / killed by the nazis during world war II // [inskrypcja po hebrajsku] fundacja rodziny Nissenbaumów / The Nissenbaum Foundation
Bibliografia: A. Legutko-Ołownia, Krakowski Kazimierz, s. 104.
|
DO GÓRY ID: 14487 A:
|
|
500.
Pomnik Żydów — pacjentów szpitala psychiatrycznego im. dra Józefa Babińskiego
Autor: Józef Sękowski
Inicjator: Instytut Yad Vashem, Polsko-Izraelskie Towarzystwo Zdrowia Psychicznego, Szpital Neuropsychiatryczny im. J. Babińskiego
Fundator: Prezydent RP, Prezydent Miasta Krakowa, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Fundacja Hender, Bethel-Bielefeld
Wymiary: dwie tablice o wymiarach 120 x 300
Materiał: cokół żelbeton, tablice żeliwo
Data odsłonięcia: 28 czerwca 2007
Inskrypcja: PAMIĘCI Żydowskich PACJENTÓW WYWIEZIONYCH W DNIACH 8 I 11 WRZEŚNIA 1941”; poniżej nazwiska 91 deportowanych
Uwagi: w czerwcu 2002 roku, w 60. rocznicę likwidacji Krajowego Zakładu dla Umysłowo i Nerwowo Chorych w Kobierzynie odsłonięto monument upamiętniający 535 pacjentów wywiezionych do KL Auschwitz i tam straconych. Na dwóch tablicach znalazły się imiona i nazwiska wywiezionych ze szpitala według listy znajdującej się w Archiwum Państwowym w Krakowie.
W 2005 w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie odnaleziona została lista Pacjentów-Żydów, wywiezionych w dniach 8 i 11 września 1941 do żydowskiego Szpitala Psychiatrycznego w Zofiówce pod Otwockiem k. Warszawy. Zginęli oni w Treblince 18 sierpnia 1942. Ich właśnie upamiętniają tablice odsłonięte w 2007.
pierwszy transport, 8.09.1941 משׁלוח ראשׁון ערשטער טראַנספּאָרט
Batist Perla, Blumenfeld Ruchla, Brand Salomea, Danzygier Ewa, Dorflaufer Feiga, Dominitz Perla, Engländer Róża, Fortgang Freida (Franciszka), Fisch-Weinstock Mirla, Flach Anna, Flaster-Ring Etla, Feigla, Gross Rachela, Gretzer Salomea, Danzyger Ewa, Gretzer Elżbieta, Gutter Ernestyna, Hischfeld Golda, Horschauder Helena, Halter Lieba, Isler Sabina, Kirschner Róża, Krumholz Anna, Korn Regina, Löu Sala, Mandel Gitla, Rakower Rudolfina, Rumpler Franciszka, Rebhun Regina, Spira Jachewet, Sochaczewska Regina, Singer Sara, Steinitz Luzie, Schmeidler Katarzyna, Smakowska Gitla, Siemiatizka Lina, Szwarc Franciszka, Szylie Sara, Mirla, Mirek, Urbanska Laura, Vogel Helena, Weindling Genia, Werssman Celina, Weber Peisa, Złotnik Tauba
Drugi transport, 11 września 1941
Blau Frieda, Beer Markus, Brandstätter Perla, Daniłowicz Azryl, Eichenbaum Józef, Eder Berta, Basza;
Flint Icek, Moszek; Grünfeld Józef, Grün Krajna, Goldman Abram, Gitajn Idesa, Horowitz Józef, Hoffmann Janina, Hauptmann Abraham, Kurtz Zygmunt, Kopel Benjamin, Kreimik Chaja, Kapellner Czesława, Kornfeld, Eller Nechemiak, Kaufmann Rachmil, Kornhauser Helena, Licht Leon, Linzenberger Mojżesz, Leser Henryk, Londner Kopel, Mann Blima, Marcowicz Milan, Monderer Mores, Olmer Józef, Ohrenstein Jakub, Prokesz Joch, Rakower Leon, Rotberger Izrael, Rosenzweig Josel, Reichowa Anna, Springer Erna, Scheinowitz Jakub, Matias, Schaumer Józef, Scheinowitz Abraham, Schechtel Szymon, Steuer Rozalia, Schamrotz Hinda, Szmulewicz Tauba, Schönberg Markus, Tichauer Siegbert, Trabka Chaskiel, Salomon; Teitelbaum Racha, Rachela, Vergesslich Chaya, Wasserman Chana, Ziegeltuch Helena
Na kanwie autentycznych wydarzeń powstała powieść Szpital przemienienia Stanisława Lema, w formie filmowej zrealizowana przez Edwarda Żebrowskiego pod tym samym tytułem.
Bibliografia: Archiwum Szpitala Neuropsychiatrycznego im. Babińskiego.
|
DO GÓRY ID: 14488 A:
|
|
|
|
