Opracowania / Projekty \ Wołyń - Świadkowie \ Zygmunt Maguza
Urodził się w 1925 roku w kolonii Chrynów (pow. włodzimierski, woj. wołyńskie). Jego ojciec był oficerem Wojska Polskiego, który w nagrodę za udział w wojnie w 1920 roku dostał ziemię nieopodal ukraińskiej wsi Chrynów. Tam wybudował dom i ożenił się z Marią Stankiewicz. Kilkanaście podobnych gospodarstw stworzyło tzw. kolonię polską.
W wieku sześciu lat Zygmunt Maguza rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Kałusowie. W kolejnych latach uczył się także w szkole w Oktawinie oraz w Chrynowie, po tym jak zbudowano tam nową szkołę. Następnie naukę kontynuował w sześcioklasowej szkole we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie mieszkał na stancji nauczycielki języka polskiego. Wybuch wojny w 1939 roku przeszkodził mu w planach wstąpienia do Korpusu Kadetów we Lwowie, nauki jednak nie przerwał i zaczął uczęszczać do dziesięcioklasowej szkoły w Sokalu.
10 lutego 1940 roku pod jego nieobecność rodzice wraz z młodszą siostrą zostali wywiezieni na wschód (okolice Archangielska). On sam uniknął wywózki, ale do wojny w 1941 roku musiał ukrywać się przed Sowietami. Aresztowany przez NKWD w Porycku wyszedł na wolność dzięki wstawiennictwu nauczycielki z Sokala, prywatnie żony szefa NKWD w Sokalu. Po wybuchu wojny w 1941 roku odzyskał od nowej władzy gospodarstwo. Wraz z wzrostem niebezpieczeństwa ze strony ukraińskich nacjonalistów ponownie musiał się ukrywać. W 1943 roku kilkakrotnie uniknął śmierci i ostatecznie zdecydował się na ucieczkę do Włodzimierza Wołyńskiego.
Wczesną wiosną 1944 roku trafił do Bielina, gdzie formowała się 27 Wołyńska Dywizja AK i wstąpił do jednego z oddziałów. 27 maja 1944 roku wraz z całym z zgrupowaniem brał udział w przeprawie przez Prypeć na drugą stronę frontu. Parę dni później w Kiwercach złożył przysięgę przed gen. Berlingiem i został żołnierzem I Armii Wojska Polskiego. Walczył najpierw na Pomorzu, a następnie brał udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej.
Po wojnie trafił do Oficerskiej Szkoły Artylerii i został zawodowym żołnierzem. W 1960 r. szkolił się w Szkole Rakietowej w Ułan Ude w ZSRS. W 1976 r. przeszedł do rezerwy. Mieszka w Warszawie.
Wybrane fragmenty relacji:
1. Dom, rodzina, dzieciństwo. Chrynów, lata 20.
2. Szkoła, lata 30.
3. Próba zamordowania ojca przez Sowietów i ukraińską milicję. Chrynów, 1939.
4. Aresztowanie rodziny i wywózka na północ ZSRR (okolice Archangielska). Chrynów, luty 1940.
5. Narastające zagrożenie ze strony ukraińskich nacjonalistów, ukrywanie się. 1941-1943.
6. Ucieczka z rąk ukraińskich nacjonalistów. 1943.
7. Przeprawa przez Prypeć – droga przez bagna poleskie. Maj 1944.
8. Przeprawa przez Prypeć – strzelanina i forsowanie rzeki. Maj 1944.
9. Przeprawa przez Prypeć – pomoc Irenie i Zbigniewowi Barańskim. Maj 1944.
10. Przeprawa przez Prypeć – spotkanie z rannym kolegą. Maj 1944.
